Hidrosel, testisleri çevreleyen zarların arasında aşırı sıvı birikmesiyle karakterize bir sağlık durumudur. Erkek üreme organlarını koruyan bu zarlar normal şartlar altında küçük miktarda kayganlaştırıcı sıvı içerir; bu miktar yaklaşık olarak yarım mililitre ile bir mililitre arasında değişir. Hidroselin oluşumuyla birlikte, bu sıvı miktarı önemli ölçüde artarak 100 ila 200 mililitreye veya bazen daha fazlasına ulaşabilir. Bu durum halk arasında "su toplaması" ya da "su fıtığı" olarak da adlandırılır.
Hidrosel çeşitli yaş gruplarında farklı nedenlerle meydana gelebilir. Çocuklarda sıklıkla, karın ile testisleri saran zarlar arasında yer alan ve normalde doğum sonrası kapanması beklenen bir kanalın (processus vaginalis) kapalı olmamasından kaynaklanır. Çoğu vakada, çocuklar yaklaşık iki yaşına gelene kadar kasık bağlarının doğal yolla kapanması ile bu sorundan kurtulabilirler. Ancak iki yaşından sonra hidroselin kendi kendine düzelmesi beklenmez ve bu durum cerrahi müdahale ile tedavi edilmesi gereken bir hal alır. Aksi halde hidrosel büyüyerek daha ciddi komplikasyonlara, örneğin fıtık oluşumuna yol açabilir.
Yetişkinlerde hidroselin kesin nedenleri tam olarak anlaşılamamış olmakla birlikte, bazı durumlarla ilişkili görülmektedir. Testis torsiyonu (testisin dönmesi), iltihap, travma veya tümörler gibi testis hastalıklarının yan etkileri olarak hidrosel meydana gelebilir. Bu tip durumlarda hidrosel genellikle ani bir şekilde gelişir. Aynı zamanda, inguinal varikoselektomi ve kasık fıtığı gibi cerrahi müdahalelerden sonra da testisin lenfatik drenajında bozulma nedeniyle nadiren hidrosel gelişebilir.
Hidrosel Tipleri
Hidrosel, testislerin çevresinde aşırı sıvı birikmesine yol açan bir durum olarak tanımlanır ve iki temel tipi vardır: Konjenital (doğumsal) hidrosel ve edinsel (erişkin) hidrosel.
Konjenital Hidrosel: Bu tip hidrosel, doğumdan önce oluşmaya başlar. Testisler, fetal gelişimin bir aşamasında, yaklaşık gebeliğin 14. haftasında karın içinden aşağıya, skrotum denilen torba içine iner. Testislerin bu inişi esnasında yanlarında karın zarını da çekerler. Bu zar, normallerde skrotuma ulaştıktan sonra kapanarak bir kanal oluşturur. Eğer bu kanal kapanmazsa, karın içi sıvısı bu açıklık vasıtasıyla testisin etrafındaki skrotal keseye akar ve hidrosel oluşumuna neden olur. Bu tür bir hidrosel, eğer açıklık yeterince büyükse, karın içi organlarının sarkmasına ve dolayısıyla fıtık oluşumuna da yol açabilir. Yeni doğan erkek bebeklerin yaklaşık %6'sında konjenital hidrosel görülebilir.
Konjenital hidrosel iki alt tip olarak sınıflandırılabilir:
a) Komünikan (İlişkili) Hidrosel: Bu durumda, skrotuma inen karın zarı tamamen açıktır ve karın içi ile direkt bir iletişim halindedir.
b) Komünikan Olmayan Hidrosel: Burada, skrotuma inen karın zarının karın içi kısmı anormal bir şekilde kapanmıştır ve peritoneal sıvı skrotum içinde hapsolmuştur.
Edinsel Hidrosel: Edinsel hidrosel, genellikle 40 yaş üzeri erişkin erkeklerde ve yaklaşık %1'lik bir sıklıkta görülür. Erişkinlerde hidrosel, skrotumun travmalara maruz kalması, testis iltihabı, testis tümörleri, varikosel ve kasık fıtığı ameliyatları sonrası veya radyoterapi gibi çeşitli nedenlerden ötürü gelişebilir. Ayrıca, böbrek nakli geçiren hastaların %70'inde tek taraflı hidrosel oluşumu gözlemlenmiştir. Bu durumun nedeni tam olarak bilinmese de, lenfatik sistemin etkilenmesi ve lokal dokuların zarar görmesi sonucunda lenfatik drenajın bozulmasına bağlı olduğu düşünülmektedir.
Hidrosel Tanısı
Hidroselin teşhisi genellikle doktorun gerçekleştirdiği fiziksel bir muayene ile başlar. Bu muayenede doktor, skrotum bölgesine ışık tutar. Eğer ışık torbanın içinden geçip, transillüminasyon adı verilen bir ışık geçirgenliği sağlıyorsa, bu genellikle içeride sıvı birikimi olduğuna işaret eder. Bu yöntem, basit ve ağrısızdır ve genellikle hidrosel varlığının bir göstergesidir.
Ancak, her zaman daha kapsamlı bir değerlendirme gerektiğinde, ultrasonografi gibi görüntüleme yöntemleri devreye girer. Ultrasonografi, skrotumun iç yapısını detaylı bir şekilde gösterir ve doktorun, sıvı dolu kistleri ve olası testis tümörlerini gibi diğer olası durumları ayırt etmesine yardımcı olur. Ultrasonda hidrosel, genellikle iyi sınırlı, hipoekoik (ultrason dalgalarını az yansıtan) ve pürüzsüz konturlu bir yapı olarak tanımlanır.
Eğer ultrason sonuçları belirsizse veya daha detaylı bir görüntüleme gerekiyorsa, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi daha ileri görüntüleme testleri önerilebilir.
Hidrosel Tedavisi
Erkek bebeklerde, hidroselin doğal olarak kapanmasını beklemek yaygın bir yaklaşımdır, çünkü birçok bebek hidroselden ilk iki yaş içinde kendiliğinden iyileşebilir. Eğer 2 yaşına kadar hidrosel düzelmezse veya çocuğun skrotumundaki şişlik büyümeye devam ederse, cerrahi müdahale gerekli olabilir. Operasyon, genellikle ağrısız ve güvenilir bir prosedürdür. Bu karar, hidroselin boyutu, çocuğun yaşına ve herhangi bir rahatsızlığa veya komplikasyona neden olup olmadığına bağlı olarak erken de alınabilir.
Bu süreçte ebeveynlerin, çocuklarının genital bölgesindeki değişiklikleri düzenli olarak izlemesi önemlidir. Herhangi bir anormallik, rahatsızlık veya endişe verici bir durum söz konusu olduğunda, vakit kaybetmeden bir sağlık profesyoneline başvurmak en doğru yaklaşım olacaktır.
Çocuklarda Hidrosel Tedavisi
- Genellikle doğuştan olan hidroseller, çocuk 2 yaşına kadar beklenir. Eğer kendiliğinden kapanmazsa, cerrahi müdahale gerekebilir.
- Fıtıkla birlikte olan hidrosellerde, cerrahi müdahale hemen gereklidir.
- Çocuk hastaların çoğu aynı gün evine döner ve iki gün sonra duş alabilir.
- Ameliyat sırasında mikrocerrahi teknikler kullanılır, çocuğun testis damarları ve sperm kanalına zarar verilmemesi için dikkat edilir.
- Genellikle 1 yaşından küçük çocuklarda ameliyat önerilmez, çünkü hidrosel kendiliğinden kaybolabilir.
Erişkinlerde Hidrosel Tedavisi
- Erişkin hidrosel ameliyatları yaklaşık 30-60 dakika sürer.
- Ameliyat sonrası genellikle dren takılır ve hasta 1-2 gün gözlem altında kalır.
- Hastanın evde dinlenmesi ve süspansuar (skrotumu destekleyen) külot giymesi önerilir.
- Cerrahi işlemden sonraki ilk haftada genellikle ağrı kesici ve antibiyotik tedavisi uygulanır.
- Hastalar ameliyattan yaklaşık iki hafta sonra cinsel ilişki yaşayabilir ve dört hafta sonra spor yapabilir.
Tedavi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Ameliyat sonrasında birkaç gün evde dinlenme önerilir.
- Kullanılan dikişler vücut tarafından emilir ve bu nedenle dikiş alınmasına gerek kalmaz; yedi gün sonra banyo yapılabilmektedir.
- Süspansuar külot, operasyon sonrası ilk hafta sürekli giyilmelidir.
- Operasyondan 7–10 gün sonra kontrole gitmek gerekebilir.
- Tam iyileşme ve şişliğin inmesi 1-2 ay sürebilir.
- Cinsel ilişki ve ağır işlere dört hafta sonra dönülebilir.
- Genel kontrole üç ay sonra gitmek önerilir.
- Rutin izlem genellikle gerekli değildir, ancak doktor önerisine göre hareket edilmelidir.
Her tıbbi prosedür gibi hidrosel tedavisi de bazı riskleri barındırabilir ve doktor tavsiyelerine dikkatli bir şekilde uyulması önemlidir. Herhangi bir komplikasyon, ağrı veya enfeksiyon belirtisi varsa hemen tıbbi yardım alınmalıdır.
