Prostat, mesane ile penis arasında yer alan, kestane büyüklüğünde (yaklaşık 18-20 gram) bir üreme yardımcı organıdır. Rektumun hemen önünde, mesanenin altında bulunan prostat, idrar kanalını çevreler ve spermin bazı bileşenlerini üretir. Ayrıca, spermi besleyen ve koruyan sıvı salgılar.
Kronik Prostatitin Tanımı ve Sıklığı
Kronik prostatit, prostatın uzun süreli (kronik) iltihaplanmasını ifade eder ve bu durum, mikroplu veya mikropsuz olabilir. Prostatın şişmesi, içinden geçen idrar yoluna baskı yaparak çeşitli şikayetlere neden olur. Prostat büyümesi ve prostat kanserinden sonra en sık karşılaşılan üçüncü prostat hastalığıdır ve ürogenital sistem şikayetleriyle üroloji kliniklerine başvuran erkeklerin yaklaşık üçte birinde kronik prostatit teşhisi konulur.
Tedavi ve Sağlık Etkileri
Kronik prostatitin tedavisi zorluklar içerebilir ve önemli bir halk sağlığı problemi oluşturur. Bu hastalık bulaşıcı değildir ve partnerine ya da eşine geçirme riski taşımaz. Ancak, bazı prostatit tipleri tedavi edilmediğinde daha ciddi enfeksiyonlara veya diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Kronik prostatit, yaşam kalitesini etkileyen bir hastalık olup, ilerleyen dönemlerde prostat kanseri veya prostatın büyümesi gibi diğer ciddi hastalıklara neden olmaz.
Prostatit Türleri ve Özellikleri
Prostatitler, dört ana kategoriye ayrılır: Akut prostatit (kategori 1), kronik bakteriyel prostatit (kategori 2), kronik pelvik ağrı sendromu (kategori 3), asemptomatik prostatit (kategori 4). Kategori 3, en sık görülen prostatit türüdür ve tüm prostatit vakalarının %90'ını oluşturur. Bu tip prostatit, çeşitli semptomlarla ortaya çıkar ve hayat kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir, ancak ciddi hastalıklara yol açmaz.
1- Akut Prostatit
Akut prostatit, nadir görülen ancak ağır klinik tabloya sahip bir durumdur. Genellikle orta yaş ve üzerindeki erkeklerde ani olarak ortaya çıkar. Yüksek ateş, terleme, titreme, bulantı, kusma, halsizlik, idrar yapmada zorlanma ve idrar yapamama şikayetleri görülebilir. Prostat apsesi gelişebilir ve sıklıkla bakteriyel kaynaklıdır. Akut bakteriyel prostatit, genellikle enfekte idrarın prostata yayılmasıyla başlar ve iyi tedavi edilmediğinde kronikleşebilir.
2- Kronik Bakteriyel Prostatit
Kronik bakteriyel prostatit, genellikle E. coli, Klebsiella, P. aeruginosa ve Proteus gibi bakteriyel ajanlarla oluşan prostat iltihabıdır. İdrar yolları veya cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların prostata ilerlemesiyle gelişir ve daha çok genç erkeklerde görülür. Kronik bakteriyel prostatit, prostat taşı, çinko yetersizliği, genetik ve otoimmün faktörler, rektal enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlerle gelişebilir. Bu durum, kronik prostatit vakalarının küçük bir yüzdesini oluşturur.
3- Prostadinia veya Enflamatuarsız-Kronik Pelvik Ağrı Sendromu
Bu durum, kronik prostatit belirtileri gösteren ancak prostat enfeksiyonu veya iltihabı bulguları olmayan hastaları tanımlar. En yaygın prostatit tipidir ve kesin bir neden genellikle belirlenemez. Prostat bölgesindeki idrar kanalındaki basınç artışları, otoimmün veya kimyasal süreçler, pelvik kas ve sinirlerde hassasiyet bu durumun olası nedenleri arasındadır.
4- İnflamatuar Kronik Pelvik Ağrı Sendromu
Bu tip prostatit, tipik prostatit semptomlarına sahip hastalarda, idrar ve prostat sıvısında iltihabi hücreler bulunmasına rağmen, herhangi bir bakteriyel ajanın olmaması durumudur. Bu durumun nedeni genellikle anlaşılamaz ve sıklıkla semptomlara yol açmaz. Tedavi gerektirmeyen ve genellikle tesadüfen bulunan bir durumdur.
Kronik Prostatit: Risk Faktörleri, Komplikasyonlar ve Şikayetler
Risk Faktörleri
Kronik prostatitin risk faktörleri arasında genç veya orta yaş olmak, geçirilmiş üriner sistem enfeksiyonları veya önceki prostatit vakaları, doğuştan mesane boynu yüksekliği, idrar kateteri kullanımı, pelvik travma (uzun süreli oturarak çalışma, bisiklete binme gibi), birden fazla cinsel partner veya HIV/AIDS gibi durumlar yer alır. İdrar yapmada zorluk ve prostat biyopsisi de kronik prostatit için risk faktörleri olarak kabul edilir.
Komplikasyonlar
Kronik prostatitin komplikasyonları arasında enfeksiyonun kan yoluyla yayılması (bakteriemi), epididimit (testiste ve sperm kanallarında iltihap), prostat apsesi, sperm parametrelerinde bozulma ve kısırlık gelişebilir.
Şikayet ve Belirtiler
Kronik prostatitin şikayetleri, genellikle prostatın idrar kanalına baskı ve tahriş yapmasından kaynaklanır. Hasta sürekli huzursuz ve gergin olabilir, kendinde ciddi bir hastalık olduğundan şüphelenebilir. Bu durum bazı hastaların psikiyatri kliniklerine başvurmasına ve depresyon teşhisi almasına neden olabilir. Kronik prostatit, yüksek basınçlı idrar yapma ile ilişkilendirilir; bu durum, idrarın prostat içerisine kaçmasına ve mikropsuz iltihap oluşumuna yol açabilir.
- İdrar Şikayetleri: Kronik prostatit, çeşitli idrar şikayetlerine yol açabilir. Bunlar arasında sık idrara çıkma, gece idrara çıkma ihtiyacı (noktüri), idrar yaparken yanma ve ağrı, idrarı başlatmada zorluk, mesaneyi tam boşaltamama hissi ve sürekli idrar varmış gibi hissetme yer alır. Ayrıca, idrar yaparken zorlanma, idrar sonrası damlama ve rahatlayamama, ani idrar sıkışıklığı hissi de görülebilir. Ağrılar; penis başında, ilişki sırasında, anüs ve penis arasındaki perine bölgesinde, testislerde, kasıklarda, karın altında ve belde hissedilebilir.
- Bulanık İdrar ve Kan Görülmesi: Kronik prostatit, bulanık idrarın yanı sıra idrarda kan görülmesine de sebep olabilir. Bu, enfeksiyonun varlığını gösteren bir işaret olabilir.
- Cinsel Sorunlar: Hastalık cinsel fonksiyonları da etkileyebilir. Cinsel isteksizlik, erken boşalma, sertleşme sorunları, boşalma sırasında veya sonrasında ağrı, menide kan görülmesi, meni miktarında azalma ve ejakülasyon taziğinde düşüş gibi sorunlar yaşanabilir.
- Grip Benzeri Şikayetler: Özellikle bakteriyel prostatit vakalarında grip benzeri genel sağlık sorunları da ortaya çıkabilir. Bunlar, enfeksiyonun sistemik etkilerinin bir göstergesi olabilir.
Tanı Süreci
Kronik prostatit şüphesi durumunda, doktorunuz detaylı bir semptom tespiti yapacaktır. Bu, genel tıbbi geçmişiniz, kullanılan ilaçlar, kafein ve alkol tüketimi, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara yakalanma riski gibi konuları içerebilir. Kronik prostatit genellikle laboratuvar testlerinde spesifik bir bulgu vermez ve kan veya idrar testlerinde anormal bir durum bulunmayabilir. Akut prostatit dışında, kronik prostatitin kan değerlerinde genel bir anormallik bulunmaz. En yaygın tip olan Tip 3 kronik prostatit tanısında, idrar yolu, psiko-sosyal, prostat, nörolojik, organ hassasiyeti ve cinsel fonksiyon şikayetleri gibi yedi şikayet grubundan üç veya fazlasının varlığı tanı için önemlidir.
İdrar Tetkiki ve Kan Testleri
İdrar tetkikinde enfeksiyon bulgularına bakılır ve gerekirse idrar kültürü istenebilir. Rektal muayeneden önce ve sonra yapılan idrar testleriyle bulguların kaynağı hakkında bilgi edinilebilir. Kan testlerinde PSA ve diğer rutin tetkiklere bakılır.
Rektal Muayene ve Ürodinami Testleri
Rektal muayene ile prostatın elle muayenesi yapılır. Bu muayene hem tanı hem tedavi amaçlıdır. Prostat sekresyonunda 20'den fazla lökosit bulunması tanı için belirleyicidir. Periyodik aralıklarla yapılan prostat masajı ile prostat içindeki iltihabi salgılar idrar yoluna akıtılır ve kanlanma artırılır. Ayrıca, ürodinami testleri mesane çıkım bozukluklarını tespit etmede yardımcı olabilir.
Görüntüleme Testleri ve Sistoskopi
Bazı durumlarda, bilgisayarlı tomografi veya prostat ultrasonografisi gibi görüntüleme testleri istenebilir. Sistoskopi, ayırıcı tanıda kullanılır ve prostatın diğer hastalıklarını teşhiste yardımcı olur.
Kronik Prostatitin Karışabileceği Hastalıklar
Kronik prostatit, üretra darlığı, mesane boynu yüksekliği, aşırı aktif mesane, üriner sistem enfeksiyonları ve iyi huylu prostat büyümesi gibi durumlarla karışabilir. Bu hastalıklar yapılan tetkiklerle ayırt edilerek kronik prostatit teşhisi konulur.
Kronik Prostatit Tedavisi
Tedaviye başlamadan önce, kronik prostatit teşhisinin doğruluğundan emin olunmalı ve prostatitle karışabilecek diğer hastalıklar ekarte edilmelidir. Kronik prostatitin tipine bağlı olarak tedavi planlanır. Kronik prostatit tedavisinde amaç, semptomları hafifletmek veya ortadan kaldırmaktır. Farklı hastalarda farklı faktörler etkili olabilir ve aynı tedavi, farklı hastalarda farklı sonuçlar doğurabilir.
Özel Tedavi Yöntemleri
-
Antibiyotik Tedavisi: Kronik bakteriyel prostatit tedavisinde sıkça kullanılan antibiyotikler, uzun süreli ve yüksek dozda verilmelidir. Bazı durumlarda farklı antibiyotikler denenebilir.
-
Alfa Blokörler: Mesane kontrol kaslarını gevşetmek için alfa blokör ilaçlar kullanılabilir.
-
5 Alfa-Redüktaz İnhibitörleri: Prostatın boyutunu küçültmek için bu ilaçlar kullanılabilir.
-
Ağrı Kesici ve Antienflamatuar İlaçlar: Ağrı ve kas spazmlarının hafifletilmesinde yardımcı olabilir.
-
Biofeedback ve Sıcak Banyolar: Pelvik kaslardaki gerginliği azaltmak için faydalı olabilir.
-
Diyet Değişiklikleri: Kafein ve alkol tüketiminin azaltılması prostatın tahrişini azaltabilir.
-
Prostat Masajı: Prostat içerisindeki ödemi ve şişliği azaltmak için kullanılabilir.
-
Antidepresanlar: Stresin hafifletilmesi amacıyla kullanılabilir.
-
Termoterapi: Daha önceleri kullanılan ancak popülaritesini kaybeden bir yöntemdir.
-
Şok Dalga Tedavisi (ESWT): Mikropsuz kronik prostatit tedavisinde umut vaad eden bir yöntemdir, ancak etkinliği tam olarak kanıtlanmamıştır.
-
Bitkisel Tedaviler: Bazı bitkisel tedaviler denenebilir, ancak etkinlikleri kanıtlanmamıştır.
-
Akupunktur: Bazı hastalarda etkili olabilir, ancak etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
-
Fosfodiesteraz 5 İnhibitörleri: Gevşetici ve antienflamatuar etkileri nedeniyle kullanılabilir.
-
Pentosanpolisulfat: Özellikle Tip 3 kronik prostatit tedavisinde önerilir.
