Mesane kanseri genellikle hastanın belirti veya şikayetleri teşhisde önemli yer tutmaktadır. Bazen rutin kontrol amacıla yapılan testlerde mesane kanseri yakalanabilir. Bunlar dışında, mesane kanserinden şüpheleniliyorsa, teşhisi doğrulamak için bazı muayene ve tetkiklere ihtiyaç vardır.
1-Tıbbi özgeçmiş ve fizik muayene: Belirtileriniz hakkında daha fazla bilgi edinmek için tıbbi özgeçmişiniz ve ailegeçmişiniz ile ilgili bilgi mesane kanseri teşhisi için değerli olabilir
2-Fizik muayene: Olası mesane kanseri belirtileri ve diğer sağlık sorunları hakkında bilgi elde etmek amacıyla sistematik bir fizik muayene teşhisin ilk basamağını oluşturmaktadır. Bunun yanında gerekirse parmakla rektal muayene ve kadında jinekolojik muayene yapılabilir. Bu muayeneler sırasında bazen mesane tümörünü elle hissedebilir, boyutunu belirleyebilir ve yayılıp yayılmadığını hissedebilir.
3-İdrar tahlili: Mesane kanseri teşhisinin ilk adımı idrar tetkikidir, idrarda kan (hematüri) olup olmadığını kontrol etmektir. İdrardaki kan genellikle enfeksiyonlar gibi kanser dışı sorunlardan kaynaklanır, ancak aynı zamanda mesane kanserinin ilk belirtisidir. İdrarda kan mikroskobik seviyede veya gözle görülebilecek kadar fazla olabilir.Bazı hastalarda idrar yolu enfeksiyonu için kültür istenebilir.
4-İdrar sitolojisi: Bu testte taze idrarda veya mesane yıkama suyunda mikroskopla dökülmüş kanser hücrelerini aramayı ifade eder. İdrar sitolojisi mesane kanseri teşhisinde önemlidir, daha çok yüksek dereceli tümörlerde bize yardımcıdır, yani tarama testi olarak yeterince güvenilir değildir. Bu testin normal olması mutlaka mesane kanseri olmadığı anlamına gelmez, bizi yönlendirecek kadar güvenilir bir test değildir.Bu tetkikin raporlanmasında bazı standartlar getirilmiştir.
Standartlaştırılmış bir raporlama sistemi 2016 yılında Paris Çalışma Grubu tarafından yayınlandı
-
idrar örneklerinin yeterliliği (Yeterlilik);
-
yüksek dereceli ürotelyal karsinom için negatif (Negatif);
-
atipik ürotelyal hücreler
-
yüksek dereceli ürotelyal karsinom için şüpheli (Şüpheli);
-
yüksek dereceli ürotelyal karsinom
-
düşük dereceli ürotelyal neoplazi
5-Tümör belirteçleri için idrar testleri: Bu testler, idrarda mesane kanserini gösteren belirli maddeleri saptamaya, dolayısıyla masane kanserini teşhisine yardımcı olabilir, ancak bu testlerin hiçbiri teşhis için yeterli güvenirlikte değildir ve sonuçlar ne olursa olsun teşhis ve takipte mutlak sonucu göstermezler . Sitolojiye göre daha güvenilirdir. Bazı mesane kanserlerini gözden kaçırabilir, veya bazı durumlarda, kanser olmayan kişilerde bile test sonucu anormal olabilir. Günümüzde , bu testler esas olarak belirti ve şikayeti olan kişilerde mesane kanserini aramak veya mesane kanseri takibinde nüks-tekrar etme teşhisi için yardımcı olarak kullanılmaktadır. İdrarda kanama, BCG etkisi ve enfeksiyonlar bu testlerin sonuçlarını etkilemektedir.Güncel bilgilere göre, hiçbir idrar belirteci takip sırasında sistoskopinin yerini alamaz veya rutin bir şekilde sistoskopinin yapılma sıklığını azaltamaz.
Bu testler:
-
UroVysion ™(FISH): Bu test, mesane kanseri hücrelerinde sık görülen kromozom değişikliklerini saptamaya yarar.
-
BTA testleri-BTA-Stat ve Trak: Bu testler idrarda insan kompleman faktör ilişkili protein (kompleman faktör ilişkili protein-CF-Hrp) olarak da bilinen mesane tümörü ile ilişkili antijen (BTA-mesane tümör antijeni) adı verilen bir maddeyi saptamaya yarar. BTA-trak kantitatif-ELISA, ve gebelik testi gibi hemen bakılan BTA-stat olmak üzere iki ölçüm metodu vardır.
-
ImmunoCyt ™: Bu test, genellikle kanser hücrelerinde bulunan müsin ve karsinoembriyonik antijen (CEA) gibi maddelerin varlığını saptamaya yarar.
-
NMP22 BladderChek®: Bu test idrarda NMP22 (nükleer matriks proteini 22) adlı bir proteini arar. Mesane kanseri olan insanlar genellikle daha yüksek seviyelere sahiptir.
-
Fibroblast Büyüme Faktörü Reseptörü (FGFR), Telomeraz Reverse Transkriptaz (TERT), Mikrosatellitler analizi vb
6-Sistoskopi: Mesane kanserinin teshisi sistoskopi ve biyopsi ile konulmaktadır. Sistoskopi, mesane kanseri teşhisinde, tedaviden sonra takiplerde nüks’ün izlenmesinde kullanılan en önemli, temel endoskopik bir yöntemdir. Sistoskop adı verilen ince, kameralı-ışıklı bir tüp kullanarak mesanenin ve üretranın içine bakılmasına imkan verir. Mesane kanseri tanısı için yapılan sistoskopi, sadece teşhis konmasına olanak vermesi yanında aynı seansda biyopsi, yıkama suyu sitolojisi için örnek alma ve aynı zamanda luzumu halinde mesane kanserinin birinci basamak tedavisi için cerrahi yapma yani transüretral mesane kanseri rezeksiyonu(TUR-MT) yapma imkanı sağlar. Buna biz sistoskopi ve gerekli girişim diyoruz. Hasta anestezi altındayken, bimanuel muayenede mutlaka yapılmalıdır. Böylelikle kısmen de olsa mevcut kanserin yaygınlığı ve evresi konusunda fikir elde edilmeye çalışılır. Sistoskopik görüntüde papiller olarak görülen lezyonlar genellikle düşük dereceli ve invaziv olmayan bir tümöre delalet ederken, solit ve flat olanlar daha çok yüksek dereceli ve saldırgan tümör olduğu izlemini bize verir. Diğer taraftan sistoskopide görülen tümörden kas tabakası dahil tümörün tamamı(Birinci basamak tedavi) ve tümünün çıkarılması mümkün değilse, kas tabakası dahil tümörün bir kısmı alınarak patolojiye gönderilir. Sistoskopi genellikle rijit(sert-metal) sistoskopla yapılması yanında flexible(Kıvrılabilir) sistoskopla da yapılabilir, ancak rijit sistoskop kadar kullanışlı ve verimli değildir. Sistoskopinin etkinliğini artırmayı amaçlayan yeni teknoloji sistoskopi yöntemleri geliştirimiştir.
Bunlar:
- Dar-bant görüntüleme: Dar-bant görüntüleme (DBG), normal sistoskopi sırasında mesanenin iç astar tabakasına belirli mavi ve yeşil dalga boylarındaki ışığın uygulanmasıdır. Bu, sağlıklı doku ve kanser dokusu arasındaki görsel kontrastı arttırır ve mesanedeki tümörlerin saptanmasını kolaylaştırır. Bu yöntem mesane içerisine boyayıcı madde(instillasyon) gerektirmez.
- Floresans sistoskopi (mor ışık sistoskopi olarak da bilinir) rutin sistoskopi ile birlikte yapılabilir. Bu muayene için sistoskopi sırasında mesaneye ışıkla aktive olan bir ilaç konulur. Kanser hücreleri tarafından tutulur. Doktor daha sonra sistoskoptan mavi bir ışık tuttuğunda, ilacı içeren herhangi bir hücre parlayacaktır (floresan). Bu, doktorun normalde kullanılan beyaz ışık tarafından gözden kaçmış olabilecek anormal alanları görmesine yardımcı olabilir.
- Konfokal lazer mikro-endoskopi( Confocal laser micro-endoscopy): Gerçek zamanlı endoskopik histolojik derecelendirme sağlamak için tasarlanmış yüksek çözünürlüklü bir görüntüleme probudur, ancak daha standart kullanımda değildir, yararı ile ilgili kanıta ihtiyaç vardır.
- SPIES görüntüleme sistemi: Storz firmasının profesyonel görüntü geliştirme sistemi (IMAGE1 S, resmi olarak SPIES olarak adlandırılır), dört farklı ışık spektrumunu kullanan bir görüntü geliştirme sistemidir. yine bu yöntemde de sonuçları ile ilgili kanıta dayalı çok bilgi henüz elimizde yok.
7-Mesane tümörünün transüretral rezeksiyonu (TUR-MT): Sistoskopi sırasında herhangi bir anormal alan görülürse , kanser olup olmadığını görmek için o alanlardan biyopsi yapılması ve mümkünse birinci basamak tedavi yerine geçecek tümörün temizlenmesini ifade eder. Anormal bölgeden biyopsi almak, aşikar tümör varsa birinci basamak tedavisi için kullanılan işlem, Mesane tümörünün transüretral rezeksiyonu (TUR-MT) olarak da bilinen kapalı mesane tümörü ameliyatıdır. Bu işlem sırasında, tümörü ve tümörün etrafındaki mesane kasının bir kısmını alınır. Çıkarılan örnekler daha sonra patoloji laboratuvarına gönderilir. Kanser bulunursa, test, mesane duvarının kas tabakasını istila edip etmediğini (yayılıp Böylelikle hem kanser olup olmadığı hemde kanser varsa kas tabakasına yapılıp yaılmadığı saptanabilir. Bu sonuçlar tümörün evrelendirilmesine çok değerli katkılar sağlar. Mesane kanseri bazen mesanenin birden fazla bölgesinde (veya idrar yolunun diğer kısımlarında) de gelişebilir. Bu nedenle, özellikle kanserden kuvvetle şüpheleniliyorsa fakat aşikar tümör görülmüyorsa mesanenin ve idrar yollarının birçok farklı yerinden biyopsi örnekleri alınabilir. Bu arada elde edilen mesane yıkama suyu da sitolojik çalışma için patolojiye gönderilir.
8-Biyopsi sonuçları: Biyopsi örnekleri, bir patolog tarafından laboratuvarda incelenir ve test edildikleri bir laboratuvara gönderilir. Mesane kanseri saptanırsa : tümörün yaygınlık derecesi, hücre tipi ve kanser derecesi de belirlenir. Biyopside yayılma miktarı(invazivite), kanserin mesane duvarına ne kadar derin büyüdüğünü gösterebilir. Tedaviye karar vermede bu çok önemlidir.
Buna göre:
-
Non-invaziv mesane kanseri: Kanser, daha derin katmanlara doğru büyümeden hücrelerin iç katmanında kalırsa buna invazif olmayan denir.Terim olarak Yüzeysel veya kasa invaze olmayan mesane kanseri de diyebiliriz.
-
İnvaziv mesane kanseri: Kanser mesanenin daha derin katmanlarına doğru büyürse buna invaziv denir. İnvaziv kanserlerin yayılma olasılığı daha yüksektir ve tedavisi daha zordur.
Kanser Hücresi Derecelendirmesi: Mesane kanserleri, kanser hücrelerinin mikroskop ne kadar kötü huylu olduğu bağlı olarak bir derece de belirlenir. Düşük dereceli kanserler daha çok normal mesane dokusuna benziyor. Ayrıca iyi diferansiye kanserler olarak da adlandırılırlar. Bu tip kanserleri genellikle iyi bir gidişata sahiptir. Yüksek dereceli kanserler normal dokuya daha az benzer ve daha saldırgan bir yapıya sahiptir. Bu kanserler aynı zamanda zayıf bir şekilde farklılaşmış veya farklılaşmamış olarak da adlandırılabilir. Yüksek dereceli kanserlerin mesane duvarına doğru büyümesi ve mesanenin dışına yayılması daha olasıdır. Bu kanserlerin tedavisi daha zordur.
9-İntravenöz piyelografi (IVP): İntravenöz ürografi (IVU) olarak da adlandırılan intravenöz piyelografi (IVP), bir damara özel bir boya enjekte edildikten sonra alınan tüm idrar sisteminin x-ray röntgenidir. Bu boya böbrekler tarafından kan dolaşımından uzaklaştırılır ve daha sonra üreterlere ve mesaneye geçer. Bu olurken röntgen çekilir. Boya, bu organları röntgende ana hatlarıyla belirtir ve idrar yolu tümörlerini göstermeye yardımcı olur. Herhangi bir alerjik bir öyküsü olan hastalar veya herhangi bir tür böbrek problemi varsa bunun yerine başka bir test seçilebilir. İVP mesane kanseri teşhisinde rutin kullanılan bir yöntem değildir, bilgisayarlı tomografi bundan daha değerli bilgiler verebilmektedir.
Retrograd pyelogram(RPG): Bu test için, idrar kanalı yoluyla mesaneye veya bir üretere bir kateter (ince tüp) yerleştirilir. Daha sonra bu kateterden boyalı madde verilerek , mesane, üreterler ve böbrek boşlukları x-ray grafi yapılarak görüntülenir. Bu da İVP gibi çok kullanılam yöntemler arasında değildir.
10-Bilgisayarlı tomografi (CT) taraması: CT taraması, vücudunuzun ayrıntılı kesitsel görüntüleri elde etmek için röntgen ışını kullanır. Böbrek, üreterler ve mesanenin bigisayarlı tomografik incelenmesine CT-ürografi denir. Mesane de dahil olmak üzere idrar yolundaki herhangi bir tümörün boyutu, şekli ve konumu hakkında ayrıntılı bilgi sağlayabilir. Karın içi ve pelviste kanser olabilecek, büyümüş lenf düğümlerinin yanı sıra diğer organların gösterilmesine ve metastaz olup olmadığını belirlenmesinde yardımcı olabilir.
CT kılavuzluğunda iğne biyopsisi: CT görüntüleri , biyopsi iğnesini şüpheli bir tümöre yönlendirmek için de kullanılabilir. Bu kanserin yayılmış olabileceği bölgelerden örnek almak için kullanılmaktadır.
11-Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taraması: CT görüntüleme gibi, MRI taramaları da vücuttaki yumuşak dokuların ayrıntılı görüntülerini bize sağlar. Ancak MRI taramalarında x-ışınları yerine radyo dalgaları ve güçlü mıknatıslar kullanılır. MRI görüntüleme , mesane kanserinin komşu doku ve organlara veya lenf düğümlerine dışında yakındaki dokulara veya lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığı hakkında bize fikir verir. Üriner sistemin üst kısmını(üreter ve böbrek havuzcuğunda) görüntülemek için özel bir yöntem olan MRI-ürografi yapılabilir.
Multiparametrik manyetik rezonans görüntülemenin (mpMRI) mesane kanseri teşhis ve evrelemedeki rolü henüz belirlenmemiştir. Mesane kanserli hastalarda standartlaştırılmış bir mpMRI raporlama metodolojis(VIRADS) yakın zamanda yayınlanmıştır ancak standart uygulamaya henüz girmemiştir.
12-Ultrason: Ultrason, mesane kanserinin boyutunu ve mesanenin dışına, yakın organlara veya dokulara yayılıp yayılmadığını belirlemede faydalı olabilir. Böbreklere bakmak için de kontrol etmek için de kullanılabilir. kolay ve basit bir yöntemdir.
Ultrason eşliğinde iğne biyopsisi: Ultrason, karın veya pelviste şüpheli bir kanser alanında biyopsi olmak için kılavuz amacıyla da kullanılabilir.
13-Akciğer grafisi: Mesane kanserinin akciğerlere yayılıp yayılmadığını görmek için bir göğüs röntgeni çekilebilir. Bu amaçla genellikle göğüs tomografisi kullanıldığından günümüzde pek tercih edilmemektedir.
14-Kemik taraması: Kemik taraması, kemiklere yayılan kanseri aramaya yardımcı olabilir. Bu test genellikle kemik ağrısı gibi belirtileriniz yoksa veya kan testleri kanserin kemiklerinize yayılmış olabileceğini gösteriyorsa yapılır. Bunun için, hasarlı kemik bölgelerine yerleşen az miktarda düşük seviyeli radyoaktif madde enjeksiyonu yapılır. Özel bir kamera radyoaktivite yoğunluğu sayılır ve iskelet sistem tamamen görüntülenebilir. Kemik taraması kemikte kanser olduğunu gösterebilir, ancak emin olmak için düz röntgen, MRI taramaları ve hatta bir kemik biyopsisi gibi diğer görüntüleme yöntemleriyle konfirme etmek gerekebilir.
15- Pozitron emisyon tomografisinin (PET) taraması: Radyoaktif bir madde ve BT taramasının (PET / CT) bir kombinasyonu olarak karşımıza çıkmakta, ve mesane kanserinin lenf nodları ve diğer organlara yayılımını tespit etmek için giderek daha fazla kullanılmaktadır. PET-CT, uzak metastazları bulma olasılığını artırabilir. Ancak, mesane tümörlerinin evrelendirilmesi için pek tavsiye edilmez.
